Thay toàn bộ khớp háng với ổ cối di động kép có nhiều ưu điểm

PGS.TS.BS. Nguyễn Mạnh Khánh

          Thay toàn bộ khớp háng là một trong những phẫu thuật mang lại nhiều lợi ích cho người bệnh, được chỉ định với nhiều bệnh lý khác nhau vùng khớp háng như gãy cổ xương đùi, hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi hay thoái hóa khớp háng... nhằm mục đích giảm đau và cải thiện chức năng khớp háng.

          Mặc dù vậy phẫu thuật thay toàn bộ khớp háng có thể gặp nguy cơ trật khớp háng sau mổ với tỷ lệ trật khớp sau thay lần đầu và thay lại toàn bộ khớp háng từ 7-25%. Các yếu tố nguy cơ trật khớp háng khá đa dạng, có thể từ phía bệnh nhân (tuổi, giới, mất động tác dạng) hoặc liên quan đến phẫu thuật (đường vào, đặt khớp sai tư thế, đường kính chỏm xương đùi). Trật khớp sau thay toàn bộ khớp háng vẫn là nguyên nhân chính, chiếm tới 32,4% và 22,5% trong tổng số bệnh nhân phải phẫu thuật lại và thay lại khớp háng tại Hoa kỳ.

          Khớp háng nhân tạo với thành phần ổ cối di động kép (dual mobility cups) là một lựa chọn trong phẫu thuật và phòng ngừa trật khớp trong cả thay lần đầu và thay lại toàn bộ khớp háng nhờ làm tăng độ vững của khớp mà không ảnh hưởng đến kết quả lâm sàng và tuổi thọ khớp nhân tạo. Mục tiêu của khớp háng di động kép là đạt biên độ vận động lớn nhất có thể trong một ổ khớp vững và làm giảm nguy cơ mòn của vật liệu khớp háng nhân tạo.  

1. Cấu tạo và cơ chế hoạt động của khớp háng với ổ cối di động kép:

          Cơ chế làm tăng biên độ vận động khớp háng của ổ cối di động kép thông qua hai ổ khớp nối. Trong ổ khớp thứ nhất, chỏm bị "mắc kẹt" nhưng di động trong lớp lót PE (hình 1B). Khi phần cổ xương đùi bắt đầu tiếp xúc với lớp lót PE, khác với loại khớp thông thường (hình 1C), ổ khớp thứ hai bắt đầu hoạt động giữa phần lưng của lớp lót PE với lớp vỏ ổ cối kim loại (hình 1D).

          Điều này cho phép biên độ vận động khớp háng tăng lên cho tới khi xảy ra sự va chạm (impingement) giữa phần cổ xương đùi với lớp vỏ ổ cối. Về mặt lý thuyết phức hợp chỏm-lớp lót hoạt động như một chỏm xương đùi lớn, làm tăng tỷ lệ cổ-chỏm và biên độ vận động trước khi khớp trật.

2. Chỉ định thay toàn bộ khớp háng với ổ cối di động kép:

          - Trên thế giới, ổ cối di động kép được xem là lựa chọn hàng đầu với bất cứ bệnh nhân nào có nguy cơ trật khớp cao sau khi thay lần đầu hoặc thay lại khớp háng và trật nhiều lần khớp háng. Các bệnh nhân có nguy cơ trật cao bao gồm bệnh thần kinh cơ, rối loạn nhận thức, điểm ASA ≥3, trên 75 tuổi có tiền sử phẫu thuật vùng háng. Ngoài ra, khớp di động kép còn được chỉ định trong gãy cổ xương đùi, sau mổ lấy u vùng háng... hay thay lại khớp háng vì bất kỳ lý do nào.

          - Với mục đích hạn chế nguy cơ trật khớp háng nhân tạo và tăng biên độ vận động khớp háng nên chúng tôi chỉ định cho những bệnh nhân hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi, thoái hóa khớp háng, gãy cổ xương đùi hay hoại tử chỏm xương đùi sau chấn thương. Ngoài ra, chúng tôi còn áp dụng cho bệnh nhân trẻ tuổi nhưng có nguy cơ trật khớp sau mổ cao như dính háng do bệnh lý viêm cột sống dính khớp hoặc thoái hóa khớp háng do di chứng bệnh Perthes.

3. Ưu nhược điểm của khớp háng nhân tạo với ổ cối di động kép:

          - Hạn chế nguy cơ trật khớp háng nhân tạo

          - Tăng biên độ vận động khớp háng

          - Giảm nguy cơ mòn của vật liệu khớp háng nhân tạo.  

          - Chỉ định rộng rãi cả trong thay khớp háng lần đầu và thay lại khớp háng nhân tạo

          Tuy nhiên, khớp háng nhân tạo với ổ cối di động kép:

          - Có chi phí đắt hơn so với khớp háng thông thường

          - Đòi hỏi kỹ thuật hoàn hảo, phẫu thuật viên có trình độ, thuần thục với phẫu thuật thay khớp háng

          Tại bệnh viện Việt Đức chúng tôi đã thay toàn bộ khớp háng với ổ cối di động kép cho nhiều trường hợp và thu được kết quả rất khả quan.

          Một số hình ảnh bệnh nhân đã được TS.BS. Nguyễn Mạnh Khánh phẫu thuật tại BV Việt Đức

Bệnh nhân Trịnh Thanh B, nam, 33 tuổi

Địa chỉ: Mộc châu, Sơn la

Chẩn đoán: Hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi 2 bên

Ngày phẫu thuật: Thay toàn bộ khớp háng trái ngày 8/3/2014

Phẫu thuật viên: TS.BS. Nguyễn Mạnh Khánh

Phương pháp: thay toàn bộ khớp háng với ổ cối di động kép, không ciment

Kỹ thuật: ít xâm lấn

Hình 1. Hình ảnh X quang hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi hai bên

Hình 2. Hình ảnh X quang sau khi thay toàn bộ khớp háng trái với ổ cối di động kép, kỹ thuật ít xâm lấn

Bệnh nhân Đặng Văn L, nam, 66 tuổi

Địa chỉ: Khu 4, Tiên lãng, Hải phòng

Chẩn đoán: Thoái hóa khớp háng 2 bên

Ngày phẫu thuật:   Thay toàn bộ khớp háng phải ngày 14/4/2014                                               

                            Thay toàn bộ khớp háng trái ngày 2/6/2014                     

Phẫu thuật viên: TS.BS. Nguyễn Mạnh Khánh

Phương pháp: thay toàn bộ khớp háng với ổ cối di động kép, không ciment

Kỹ thuật: ít xâm lấn

Hình 3. Hình ảnh X quang thoái hóa khớp háng hai bên

Hình 4. Hình ảnh X quang sau khi thay toàn bộ khớp háng phải với ổ cối di động kép, kỹ thuật ít xâm lấn

Hình 5. Hình ảnh X quang sau khi thay toàn bộ khớp háng hai bên với ổ cối di động kép, kỹ thuật ít xâm lấn

Bệnh nhân Nguyễn Thị L, nữ, 69 tuổi

Địa chỉ: Phương mai, Đống đa, Hà nội

Chẩn đoán: Gãy cổ xương đùi trái

Ngày phẫu thuật: Thay toàn bộ khớp háng trái ngày 20/5/2014

Phẫu thuật viên: TS.BS. Nguyễn Mạnh Khánh

Phương pháp: thay toàn bộ khớp háng với ổ cối di động kép, không ciment

Kỹ thuật: ít xâm lấn