Bệnh viêm cột sống dính khớp

 1.    Nguyên nhân:

Nguyên nhân bệnh chưa được biết rõ hoàn toàn, nhưng có 2 đặc điểm chính là viêm và tạo xương mới, đặc biệt tại cột sống.

-        Kháng nguyên HLA-B27: gặp trong 90% trường hợp, ngoài ra còn có yếu tố gen và nhiễm khuẩn ở môi trường. Yếu tố gia đình chiếm 10% 

-        Phản ứng miễn dịch: sự nhiễm khuẩn gây phản ứng miễn dịch kéo dài, có sự tham gia của TNFα

-        Phản ứng viêm: phản ứng miễn dịch gây ra một chuỗi phản ứng viêm

-        Tổn thương khớp: sự phá hủy khớp và hiện tượng xơ hình thành từ mô sụn hoặc mô xương gây hạn chế vận động

 2.    Triệu chứng lâm sàng:

-        Hội chứng cột sống-khớp cùng châu: đau cột sống lưng, thắt lưng, khớp cùng chậu hai bên, hạn chế vận động, cứng cột sống

-        Tổn thương các khớp ngoại biên: hay gặp tổn thương ở khớp háng (30-40%), đau vùng nếp bẹn, đi khập khiễng, hạn chế vận động và dần dẫn tới dính khớp háng. Các khớp khác cũng tổn thương theo thứ tự thường gặp là khớp vai, khớp gối, khớp cổ chân.

-        Tổn thương ngoài khớp: tổn thương tại mắt (viêm kết mạc mắt), tim mạch, phổi, thận, tiêu hóa, cơ xương (viêm các điểm bám tận của gân, loãng xương)...

Hình 1. Biến dạng dính khớp háng hai bên

Hình 1. Biến dạng dính khớp háng hai bên

 

3.    Hình ảnh X quang:

-        Viêm khớp cùng chậu:

+ Giai đoạn 1: mất chất khoáng của bờ khớp, rộng khe khớp cùng chậu

+ Giai đoạn 2: bào mòn, hình ảnh tem thư ở rìa khớp

+ Giai đoạn 3: đặc xương ở bờ khớp

+ Giai đoạn 4: dính khớp cùng chậu hoàn toàn

-        Cột sống: hình ảnh cầu xương, cột sống có hình cây tre, calci hóa đĩa đệm, tổn thương khớp liên mỏm gai sau, tổn thương khớp xương sườn-đốt sống. Hình ảnh loãng xương: tăng thấu quang, đốt sống cong lõm hai mặt

Hình 2. Hình ảnh viêm dính cột sống ngực-thắt lưng

 

-        Khớp háng: hẹp khe khớp, viêm khớp hai bên, bờ khớp không đều, đặc xương dưới sụn, ở giai đoạn cuối dính khớp

+ Thể đặc xương hoặc xơ hóa: tiến triển chậm, thường cả hai bên, chỏm xương đùi vẫn còn hình cầu, hẹp khe khớp mức độ vừa, gai xương ổ cối

+ Thể phá hủy: gần giống viêm khớp háng dạng thấp, khe khớp hẹp nhiều, các ổ khuyết xương ở ổ cối và chỏm xương đùi

+ Thể dính khớp: điển hình cho viêm dính khớp háng, không còn thấy khe khớp và hình thành các bè xương đi từ xương chậu đến chỏm xương đùi

-        Tổn thương các điểm bám gân: có thể thấy hiện tượng xơ các điểm bám tận (gai xương)

 

 

Hình 3. Hình ảnh viêm dính khớp cùng-chậu và khớp háng hai bên

 4.    Chẩn đoán:

Tiêu chuẩn chẩn đoán New York có sửa đổi (1984):

-        Lâm sàng: ít nhất có một yếu tố

+ Đau thắt lưng > 3 tháng, cải thiện khi tập luyện, không giảm khi nghỉ ngơi

+ Hạn chế vận động cột sống thắt lưng

+ Giảm độ giãn lồng ngực (≤ 2,5cm)

-        X quang:

+ Viêm khớp cùng chậu giai đoạn ≥2, nếu viêm khớp cùng chậu hai bên

+ Viêm khớp cùng chậu giai đoạn ≥3, nếu viêm khớp cùng chậu một bên

Chẩn đoán xác định khi có 1 tiêu chuẩn X quang và ít nhất 1 yếu tố thuộc tiêu chuẩn lâm sàng

5.    Điều trị:

-        Điều trị nội khoa:

Mục đích: chống đau, chống viêm, phòng chống cứng khớp, vật lý trị liệu

+ Các thuốc chống viêm không steroid

+ Các thuốc giảm đau bậc 1-2, thuốc giãn cơ vân

+ Glucocorticoid: tiêm tại điểm bám gân hoặc khớp ngoại vi

+ Sulfasalazin (Salazopyrin): đối với thể viêm khớp ngoại biên

+ Thuốc kháng TNFα: tất cả các thể không đáp ứng với phác đồ thông thường, thuốc Etanercept (Enbrel)

+ Phục hồi chức năng

-        Điều trị ngoại khoa:

     + Thay toàn bộ khớp háng: được chỉ định với những trường hợp viêm dính khớp háng, đau nhiều, hạn chế vận động khớp háng hoặc khớp háng dính