Bệnh lý thoái hóa khớp gối

TS.BS. Nguyễn Mạnh Khánh- Thoái hoá khớp gối là bệnh lý do hậu quả của tổn thương thoái hóa sụn khớp, do quá trình sinh tổng hợp các chất cơ bản của tế bào sụn có sự bất thường, đặc trưng là quá trình mất sụn khớp và tổ chức xương cạnh khớp tân tạo. Thoái hoá khớp gối gây đau và biến đổi cấu trúc của khớp, dần dần dẫn đến tàn phế, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, là gánh nặng cho gia đình và xã hội. Thay khớp gối nhân tạo được chỉ định khi người bệnh đau nhiều, điều trị nội khoa không kết quả, khớp gối bị biến dạng, lệch trục nhiều... Thay khớp gối nhân tạo giúp người bệnh giảm triệu chứng đau, lấy lại chức năng vận động của khớp gối và trở lại cuộc sống hàng ngày.

1. 1.     Phân loại:

-         Thoái hoá khớp gối nguyên phát: hay gặp ở độ tuổi trên 50

-         Thoái hoá khớp gối thứ phát:

+ Thoái hoá khớp gối sau chấn thương như gãy xương đùi, can lệch xương, tổn thương sụn chêm...

+ Do bệnh lý xương sụn: hoại tử xương, viêm khớp dạng thấp, bệnh Paget

+ Do bệnh khớp vi thể: bệnh gout, canxi hóa sụn khớp

+ Do bệnh khớp chuyển hóa: alcaptol niệu, bệnh nhiễm sắc tố.

+ Do các bệnh lý nội tiết: đái tháo đường, cường giáp, cường cận giáp. Bệnh Hemophilie

1. 2.     Triệu chứng lâm sàng:

-         Đau: có tính chất cơ học, đau nhiều khi đi lại, dần dần đau tăng lên ngay cả khi nghỉ ngơi và ban đêm. Người bệnh có thể đau 1 hoặc cả 2 bên khớp gối

-         Hạn chế vận động

-         Cứng khớp khi không vận động, hay gặp vào buổi sáng

-         Có tiếng lạo xạo trong khớp khi cử động

-         Sờ thấy phì đại xương

-         Không có biểu hiện viêm tấy đỏ vùng gối

 

Hình 1. Biến dạng khớp gối vẹo trong do thoái hóa khớp gối nặng

 Hình 2. Biến dạng khớp gối, mất duỗi khớp gối do thoái hóa khớp gối nặng

1. 3.     Chẩn đoán hình ảnh

3.1. X quang:

-         Hẹp khe khớp không đồng đều: dấu hiệu chứng tỏ mòn sụn khớp

-         Mọc gai xương: gai xương mọc ở phần tiếp giáp giữa xương và sụn, gai xương có hình thô và đậm đặc 

-         Đặc xương dưới sụn: phần xương đặc có thể thấy một số hốc nhỏ sáng hơn ở phần đầu xương

-         Dựa vào Xquang, Kellgren và Lawrence phân loại như sau

+ Giai đoạn 1: gai xương nhỏ hoặc nghi ngờ có gai xương

+ Giai đoạn 2: gai xương rõ

+ Giai đoạn 3: hẹp khe khớp vừa

+ Giai đoạn 4: hẹp khe khớp nhiều kèm đặc xương dưới sụn

Hình 3. Hình ảnh X-quang của thoái hóa khớp gối nặng

3.2. Chụp cắt lớp vi tính (CT-Scanner):

Có thể phát hiện những tổn thương nhỏ của sụn khớp và phần xương dưới sụn

3.3. Chụp cộng hưởng từ (MRI):

-         Sụn khớp mỏng

-         Gai xương ở rìa

-         Sụn chêm mất hoàn toàn hoặc hủy hoại rõ rệt

-         Dây chằng chéo rách một phần hoặc hoàn toàn

-         Các dị vật có xu hướng tập trung thành đám ở túi cùng trên xương bánh chè hoặc kén Baker

-         Tràn dịch khớp gối

-         Các kén dưới sụn hoặc các hốc dưới sụn

-         Quá phát hoặc dày màng hoạt dịch

 

Hình 4. Hình ảnh cộng hưởng từ của thoái hóa khớp gối

3.4. Nội soi khớp

Là phương pháp chẩn đoán thoái hóa khớp chính xác nhất. Có thể nhìn thấy trực tiếp các thương tổn sụn ở các mức độ khác nhau, đồng thời phối hợp điều trị phẫu thuật nội soi khớp gối

Hình 5. Hình ảnh nội soi khớp của thoái hóa khớp gối

1. 4.     Điều trị:

-         Điều trị nội khoa:

+ Các thuốc giảm đau, chống viêm, bổ sung glucosamine, chondroitin, tiêm thuốc acid hyaluronic...

+ Giữ cân nặng cơ thể hợp lý

+ Phục hồi chức năng

-         Điều trị ngoại khoa:

Mục đích: giảm đau, cải thiện chức năng vận động khớp gối

+ Đục xương sửa trục: nếu quá trình thoái hóa làm bào mòn lớp sụn chỉ khu trú ở một ngăn của khớp gối (trong hoặc ngoài) đồng thời gây biến dạng vẹo trong hay ngoài thìđục xương sửa trục sẽ giúp làm thay đổi trục cơ học và khiến khớp gối chịu lực trên ngăn còn lại không bị mòn lớp sụn. Phương pháp này áp dụng cho những người còn trẻ, tác dụng giảm đau trong thời gian khá lâu.

+ Nội soi gối: mục đích là làm sạch khớp, cắt bỏ màng hoạt dịch bị viêm, lấy bỏ mảnh sụn bong ra gây kẹt khớp, cắt bỏ sụn chêm rách… Phẫu thuật nội soi có thể giúp giảm đau một thời gian nhưng không áp dụng được cho mọi trường hợp

+ Thay khớp gối nhân tạo: được chỉ định với những trường hợp thoái hoá khớp gối nặng, đau nhiều, thường gặp ở bệnh nhân trên 50 tuổi.